Ending Tribal Conflicts, Looting, and Roadblocks: Comparing Somalia’s Government and Al-Shabaab Approaches

 Joojinta Qabyaaladda, Dhaca, iyo Isbaarooyinka: Isbarbardhigga Nidaamka Dowladda iyo Al-Shabaab

Qabyaaladda, dhaca, iyo isbaarooyinka (jidgooyooyinka) waa dhibaatooyin soo jireen ah oo bulshada Soomaaliyeed si weyn ugu saameeyay. Inkasta oo ay dowladdu ku dadaasho inay xal u hesho arrimahan, haddana waxaa jira isbarbardhig u dhexeeya qaabka ay dowladdu u wajahdo mushkiladahaas iyo nidaamka adag ee ay Al-Shabaab u adeegsato maamulkooda. Maqaalkaan wuxuu si qoto dheer u falanqeynayaa labada nidaam, isagoo ku saleysan doodihii muhiimka ahaa ee la xiriiray arrintan.

Xeerarka Adag ee Al-Shabaab iyo Saamayntooda ka hortagga qabyaaladda

Al-Shabaab waxay qabaa'ilka ku soo rogtaa sharciyo adag oo mamnuucaya dagaallada qabaa'ilka u dhaxeeyo. Qof kasta oo qof kale u dilo sababo la xiriira qabyaalad waxaa lagu xukumaa ciqaab adag, oo ay ku jirto dil. Tani waxay sababtay in deegaanada ay ka taliyaan Al-Shabaab aysan ka dhicin dagaallo qabyaaladeed, halka kuwa dowladdu maamusho ay inta badan dhibaatadaasi ka taagan tahay.

Inkasta oo nidaamka Al-Shabaab uu yahay mid cabsi gelin ku saleysan, haddana sharciyadooda adag ayaa yareeyay khilaafaadka qabyaaladda. Dad badan oo ku nool deegaanada ay maamulaan waxay ku khasbanaadeen inay u hoggaansamaan shuruucdaas, maadaama ay ka baqayaan ciqaabta ka dhalan karta jebinta sharciyada. Tusaalahan wuxuu tusinayaa in culeyska sharciga uu ku qasbi karo bulshada inay ka fogaato khilaafaadka halista leh, in kasta oo aysan helin xorriyad.

Dooda: Haddii lays barbar dhigo xakamaynta dagaallada qabyaaladda sababta isdilka, dhaca dadka masaakiinta ah, isbaarooyinka iyo xorriyadda qofka, waxaan dhihi karnaa ka xayuubinta xorriyadda waxay mararka qaar noqotaa doorasho mudan marka la eego khatarta weyn ee ka dhalan karta qabyaaladda.

Habka Dowladdu Ula Tacaasho Dhibaatooyinka ka Dhasho Qabyaaladda

Dowladdu waxay leedahay nidaamyo sharciyeed iyo maxkamado, balse inta badan musuqmaasuqa iyo nidaamka awood-qeybsiga qabyaaladda ee 4.5 ayaa curyaamiyay awooddii dowladda ee ka hortagga qabyaaladda, dhaca, iyo isbaarooyinka. Marar badan, qofkii dhibaato gaysta ayaa lagu sii daayaa qaab musuq qabyaaladeysan ah, taasoo sii hurineysa colaadda qabaa'ilka ama beelaha.

Nidaamka dowladeed ee ku saleysan awood-qeybsiga qabaa'ilka ayaa sidoo kale daciif ka dhigay kalsoonida bulshada ee ku aaddan garsoorka iyo maamulka. Dad badan waxay arkaan in cadaaladdu aysan dhexdhexaad ahayn, taasoo keeneysa in dhibbanayaashu ay qaataan go'aano halis ah, sida in ay dagaal ku qaadaan qabiilka dhibaatada u gaystay, ayaga oo adeegsanaayo maahmaahda somaali ee dhaheyso"shartaada nin ay kaa reebin sharci kaama reebo" iyo " Nin aan aarsan uurka hooyadiisa buu ku jiraa " Halkaansan waxaa ka dhaca dagaal keena qasaara nafeed iyo mid hantiyadeed.

Dooda: Marka dowladdu aysan la imaan qaab cad oo looga hortago qabyaaladda iyo dhaca, dadku waxay raadiyaan nidaamyo kale oo ay u arkaan kuwo wax ka qabta dhibaatadooda, inkastoo nidaamyadaas aysan siin xorriyadda dhabta ah ee ay u baahan yihiin sida nidaamka Alshabaab.

Maxkamadaha Al-Shabaab iyo Dowladnimada Saxda ah

Maxkamadaha Al-Shabaab waa kuwo si degdeg ah u qabta dacwadaha la xiriira qabyaaladda, dhaca, iyo jidgooyooyinka. Lama oggola musuqmaasuq, waxaana la adeegsadaa xukunno adag oo cabsi gelinaya bulshada. Tani waxay ka hortagtay in dadka ku nool deegaanadooda ay ku dhaqmaan ficillo khilaaf abuuri kara. sida in ay u dagaalamaan qabyaalad ama ay dhac sameeyaan.

Dhanka kale, maxkamadaha dowladda Somalia ma helaan kalsoonida bulshada, maadaama ay ku shaqeeyaan nidaam musuq ah oo mararka qaar uu dhibbanaha laftiisu dareemo inuu noqday mid dulman. Dowladnimada saxda ah waxay u baahan tahay nidaam hufan oo dadka siinaya kalsooni iyo caddaalad waarta.

Dooda: Inkasta oo nidaamka Al-Shabaab uu yahay mid cabsi gali iyo caga jugleyn ku dhisan, waxaa muhiim ah in dowladda ay wax ka barato oo ay hirgeliso nidaamyo caddaalad ah oo wax ku ool ah, si ay ugu guuleysato ka hortagga qabyaaladda iyo dhaca.

Gunaanad iyo Talosoojeedin

Nidaamka Al-Shabaab waa mid ku saleysan cabsi iyo xukunno adag, halka nidaamka dowladdu uu yahay mid ku dhisan awood-qeybsi qabaa’il oo aan weli xal u helin qabyaaladda, dhaca, iyo isbaarooyinka. Si loo gaaro xasillooni waarta:

1. Dowladdu waa inay xoojiso nidaamka garsoorka si looga hortago musuqmaasuqa una soo celiso kalsoonida dadweynaha.
2. Wacyigelinta bulshada waa in la xoojiyo si loo yareeyo qabyaaladda loona dhiirrigeliyo wada noolaanshaha.
3. Dowladdu waa inay tusaale ka barato nidaamka Al-Shabaab ee ku saabsan xakamaynta dagaallada qabiilka, iyadoo aan ku dayanin habka cabsi-gelinta balse abuuraysa nidaam sharci oo cadaalad ah.
4. Jidgooyooyinka iyo dhaca waa in si degdeg ah wax looga qabtaa, iyadoo la adeegsanayo ciqaab adag oo lagu qaado kuwa ku lugta leh.

Horumarka bulsho waa mid ku xiran habka caddaaladda loo hirgeliyo. Dowladda waa inay qaado tallaabooyin cad oo ay ku muujineyso inay diyaar u tahay ka hortagga qabyaaladda iyo soo celinta nabadda bulshada Soomaaliyeed.

 Joojinta Qabyaaladda, Dhaca, iyo Isbaarooyinka: Isbarbardhigga Nidaamka Dowladda iyo Al-Shabaab

WAA MAXAY QABYAALAD KA HEL HALKAN Click here

WAA MAXAY DAGAAL Click here